TOP

Аляксандр Фрыдман: Венгрыя гуляе выключна эгаістычна і кіруецца ўласнымі мэтамі

Хаця ў перспектыве Будапешт можа прапанаваць Еўразвязу кантакты з афіцыйным Мінскам.

13 лютага Мінск з рабочым візітам наведаў міністр замежных спраў і знешнеэканамічных сувязяў Венгрыі Петэр Сіярта. Пасля 20-га года такія высокапастаўленыя чыноўнікі Еўразвяза не былі ў Беларусі.

У якім статусе міністр прылятаў у Мінск – ці як кот, што гуляе сам па сабе; ці як пасланнік Еўрасаюза, ці ўвогуле сумясціў у сабе абедзве ролі? А можа, Венгрыя бачыць сябе новым адвакатам беларускага рэжыму?

Абмеркавалі гэтую тэму з гісторыкам, палітычным аглядальнікам Аляксандрам Фрыдманам.

– Венгрыя ставіцца да аўтарытарных рэжымаў досыць лагодна, і такіх пытанняў, як парушэнне правоў чалавека, палітычныя зняволеныя, для Венгрыі практычна не існуе. Таму гэтыя праблемы падчас візіту ў Мінск нават не падымаліся. Сіярта рабіў выгляд, што такой тэмы нават не існуе, што вельмі спадабалася Алейніку: на сумеснай прэс-канферэнцыі праблемныя пытанні для беларускага боку ўвогуле не ўздымаліся; наадварот, бакі падкрэслівалі, што ёсць магчымасці для супрацоўніцтва, хаця Сіярта і прызнаў, што яны вельмі абмежаваныя. Бакі дэманстравалі пазітыўны настрой.

Ці прыязджаў Сіярта як пасланнік Еўразвяза? Або перш за ўсё як венгерскі палітык? Думаю, хутчэй у другой ролі. Прыдумаць мы можам што заўгодна, але ў публічных заявах еўрапейская кампанента амаль адсутнічала: венгерскі бок падкрэсліваў нацыянальныя інтарэсы, і беларускі гаварыў пра нацыянальныя інтарэсы. А гаворка ішла пра двухбаковае супрацоўніцтва – эканамічнае супрацоўніцтва ды іншыя кантакты. На афіцыйных здымках сустрэч Сіярта з Чарвяковым і Алейнікам прысутнічаюць толькі беларускі дзяржаўны сцяг і сцяг Венгрыі – сцягоў Еўразвяза няма. Гэта яшчэ раз пацвярджае, што мінулы візіт – хутчэй венгерскі праект, бо еўрапейская тэма амаль не гучала.

Але и двакатам рэжыму Лукашэнкі, думаю, Будапешт сябе не бачыць, адстойваць інтарэсы Мінска не жадае. Ён гуляе выключна эгаістычна і кіруецца ўласнымі мэтамі. Таму калі ў лукашэнкаўцаў ёсць такая надзея, што нехта з прычыны сімпатыі стане ім дапамагаць, то не дачакаецца.

У паводзінах Венгрыі нічога надзвычайнага няма: яна дыстанцуецца ад Еўразвяза і аддае перавагу нацыянальным інтарэсам. Венгерскі бок адмыслова вынес за дужкі ўсе праблемныя пытанні для Мінска, якія ўздымае Еўразвяз: і палітзняволеныя, і парушэнне дэмакратычных правоў, і санкцыі. Калі ішла гаворка пра знешнюю палітыку, то гаварылі пераважна пра вайну ва Украіне.

Тут дыстанцыя ад Еўропы відавочная, нават на сімвалічным узроўні. Гэта, аднак, не выключае, што ў будучыні Венгрыя будзе прадаваць кантакты з Мінскам (відаць, паміж бакамі ўсталяваліся досыць добрыя адносіны) Бруселю ў якасці палітычнага капіталу: вам нязручна весці размовы з Мінскам, дый асабліва не атрымаецца, а вось мы зможам. Калі давядзецца вырашаць нейкія пытанні з Мінскам, то мы гатовыя стаць пасярэднікам. Палітычную вагу на будучыню можна такім чынам падвысіць.

У рыторыцы Сіярта таксама нічога надзвычайнага не знаходжу: венгры паўтараюць гэтыя наратывы ўжо год, а ў дачыненні да Беларусі гаварылі ўжо раней (санкцыі дрэнна, лепш весці дыялог, а для дыялогу патрэбныя кантакты). Дарэчы, Сіярта сустракаўся з Макеем напрыканцы 21-га года, тое, што ён тады казаў пра адносіны з Беларуссю, не асабліва адрозніваецца ад сённяшняй рыторыкі.

Трэба разумець прынцыпы знешняй палітыкі Венгрыі: яна вельмі гучная ў тым сэнсе, што адрозніваецца ад палітыкі іншых краінаў Еўразвяза,пра што адкрыта заяўляюць. Прычым вельмі гучна падкрэсліваюць: санкцыі ім не падаюцца, не падабаецца, што Украіне пастаўляюцца ўзбраенні, і гавораць, што трэба вельмі хутка знайсці выйсце, якое прывядзе да заканчэння вайны; яны заўсёды падкрэсліваюць, што інтэграцыя Украіны ў Еўразвяз не будзе хуткай; яны выступаюць за працяг сувязей з Масквой; яны вельмі цесна супрацоўнічаюць з Кітаем. Усё гэта прысутнічае, і найперш рытарычна яны падкрэсліваюць свае асаблівасці. Але калі гаворка даходзіць да справы, калі за зачыненымі дзвярыма прымаюцца рашэнні, дык там Венгрыя паводзіць сябе больш канструктыўна. Звычайна гэта выглядае так: Венгрыя пагражае заблакаваць тое ці іншае рашэнне – на публіку, а калі прэса знікае і пачынаюцца канструктыўныя перамовы, то з Орбанам і Сіярта можна дамовіцца. А тая незалежнасць, якую Сіярта імкнуўся прадэманстраваць у Мінску, існуе хутчэй за ўсё толькі на словах.

– Ці варта разглядаць гэты візіт як разведку боем? Ці сапраўды мэта гэтага візіту – даведацца, што Лукашэнка можа прапанаваць Еўразвязу дзеля зніжэння ваеннай напружанасці?

– Ізноў мы вяртаемся да версіі, што Сіярта паслалі на разведку: маўляў, мы сабе такую сустрэчу дазволіць не можам і асабліва не жадаем, калі хочаш – з’ездзі і паразмаўляй. Але я не думаю, што Еўрасаюзу спатрэбіўся такі пасланнік. Усе прапановы Мінска ў любым выпадку ідуць па дыпламатычных каналах. Шчыра кажучы, я не думаю, што Сіярта – той чалавек, якому Еўразвяз мог даверыць такую функцыю. Бо стаўленне да венграў у Еўразвязе досыць спецыфічнае. Калі б гаворка ішла пра прадстаўніка іншай краіны (Кіпра ці Партугаліі, напрыклад), то тады можна было б падумаць: сапраўды маглі паслаць.

Так, Сіярта падрыхтаваны дыпламат, адукаваны, з вялікім вопытам, але не пасуе ён на ролю пасланца Еўразвяза. Думаю, у Бруселі, у Берліне, у Парыжы і без таго дакладна ведаюць, што можна чакаць ад беларускага рэжыма.

Магчыма, пасля мінскіх перамоваў Сіярта ў размовах з еўрапейскімі калегамі будзе паказваць: маўляў, я ездзіў не толькі дзеля сваёй краіны, але і дзеля вас. Але каб Мінск захацеў перадаць сігнал Еўразвязу, не абавязкова было запрашаць Сіярта, а калі б еўрапейскі бок пажадаў даведацца пра планы беларускага рэжыма, не абавязкова было засылаць менавіта гэтую фігуру.

То бок, Будапешт па прыкладу афіцыйнага Мінска пераследуе выключна свае шкурныя інтарэсы (напрыклад, адшчыкнуць кавалак славы ад пірага міратворцы), але можа прадаць гэтую паездку Еразвязу, калі такая магчымасць падвернецца?

– Так. Але праблема ў тым, што Украіна ні Сіярта, ні Орбана ўвогуле не разглядае сур’ёзна, у Кіеве яны персоны нон грата. Іх там не жадаюць бачыць. Праблемы ва ўзаемаадносінах тлумачацца не толькі сувязямі Венгрыі з Расіяй, але і імкненнем інструменталізаваць праблему венгерскай меншасці ва Украіне. Яны гэта робяць таксама і ў Румыніі, і ў Славакіі. Гэта тыповая палітыка Орбана – імкненне замацаваць сувязі з венграмі, якія жывуць па-за межамі краіны. Таму ў якасці перамоўцаў яны не ўспрымаюцца, хаця самі сябе і праноўваюць: Лукашэнка сябе прапануе, Орбан – сябе. Прычым апошні прапануе больш стрымана: ён палітык спрактыкаваны, з вопытам, ведае, якія чырвоныя рысы можна пераступаць, а якія не дазволена.

Што цікава: публічнай сустрэчы Сіярта з Лукашэнкам не было. Так што тут пытанне не ў статусе: Лукашэнка сустракаецца з фігурамі, чый статус куды ніжэйшы: хто б з Расіі ні прыехаў, ён сустракаецца з усімі, у тым ліку і з Лаўровым. Калі б прыехаў міністр замежных спраў Казахстана, напэўна, Лукашэнка і з ім сустрэўся б, і з міністрам замежных спраў Азербайджана. А тут упершыню з 20-га года прыязджае сапраўдны міністр замежных спраў з краіны-члена Еўразвяза, сустракаецца з Алейнікам і з Чарвяковым (Сіярта адначасова адказвае не толькі за знешнюю палітыку, але і за знешнеэканамічныя кантакты), а сустрэчы з Лукашэнкам няма, прынамсі афіцыйнай сустрэчы. Таму версія, што Сіярта быў накіраваны ў якасці пасланніка, не вытрымлівае крытыкі. На Захадзе дакладна ведаюць: праблемы ў Беларусі вырашае не Алейнік, ён фігура тэхнічная. А сустрэчы з Лукашэнкам не было. Прынамсі публічнай.

Чаму? Мне здаецца, Венгрыя хоць і правакуе, але дзейнічае асцярожна. Сустрэча не толькі з тэхнічнай фігурай – Алейнікам, але яшчэ і з Лукашэнкам магла б прывесці да скандалу. Адначасова, знаходзячыся ў Мінску, мела сэнс сустрэцца з Лукашэнкам, каб празандзіраваць яго пазіцыю. І гэта яшчэ адно пацверджанне таго, што гэты візіт – выключна беларуска-венгерская справа.

А лукашэнкаўцы ў любым выпадку паспрабавалі прадаць візіт Сіярта як мага даражэй.

Присоединяйтесь к нам в Фэйсбуке, Telegram или Одноклассниках, чтобы быть в курсе важнейших событий страны или обсудить тему, которая вас взволновала.